Ο Μπρεχτ, η Μάνα Κουράγιο και η παράσταση του ΣΥΝ1

      ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΑΝ οι παραστάσεις του Θεατρικού Σχήματος ΣΥΝ1 Μιχάλης Τούμπουρος με το έργο του Μπρεχτ «Μάνα Κουράγιο», που προκάλεσε το ενδιαφέρον των θεατών με τους προβληματισμούς που έθεσε, οι οποίοι είναι διαχρονικοί και φτάνουν ως τις μέρες μας που μόνο εύκολες δεν είναι και που τα προβλήματα τις κάνουν δυσκολότερες.
ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ κάποιες αναφορές για το έργο στη διαχρονική του πορεία.
***
«ΟΤΑΝ η «Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της» πρωτοπαίχτηκε το 1941 στο Σάουσπιλχάουζ της Ζυρίχης, με την Τερέζα Γκίζε, η αντίδραση του κοινού ήταν τελείως διαφορετική απ’ την προσδοκώμενη: οι θεατές συγκινήθηκαν μέχρι δακρύων από τα βάσανα μιας δύστυχης γυναίκας, που χάνει τα τρία της παιδιά, μα συνεχίζει ηρωικά τον γενναίο αγώνα της κι αρνείται να υποκύψει- την είδαν σαν την ενσάρκωση των αιώνιων αρετών του κοινού λαού.
Ο ΜΠΡΕΧΤ εξαγριώθηκε, ξανάγραψε το έργο, τονίζοντας με έμφαση την πρόστυχη πλευρά του χαρακτήρα της Μάνας Κουράγιο. Ο ίδιος ο Μπρεχτ επέβλεψε τη Βερολινέζικη παράσταση του 1949, όπου τον επώνυμο ρόλο έπαιξε η γυναίκα του, Έλενα Βάγκελ, πολύ λιγότερο θερμή και μητρική απ’την Τερέζα Γκίζε, και συνεπώς πιο κοντά στη γραμμή της πρόθεσης του Μπρεχτ. Η παράσταση του Βερολίνου κατέληξε σε θρίαμβο. Κι εδώ όμως, κανείς σχεδόν δεν πρόσεξε την κακή πλευρά της Μάνας Κουράγιο που επωφελείται απ’τον πόλεμο.
Η «ΜΑΝΑ ΚΟΥΡΑΓΙΟ και τα παιδιά της» δεν είναι μια κοινή αντιπολεμική προπαγάνδα. Χρονικό του Τριακονταετούς πολέμου ονομάζει ο Μπρεχτ το έργο που εμπνεύστηκε ενώ βρισκόταν εξόριστος στις Σκανδιναβικές χώρες, απ’ τα αφηγήματα του Grimmelshausen, γερμανού ποιητή του 17ου αιώνα. Δεν είναι ένα δράμα με αντιπολεμική θέση όπου προβάλλονται μηχανικά οι καταστροφές του πολέμου κι οι συμφορές των απλών ανθρώπων απ’ τον πόλεμο.
Ο ΜΠΡΕΧΤ προχωρεί ακόμα βαθύτερα απεικονίζοντας τον ρόλο που παίζουν οι απλοί άνθρωποι στον πόλεμο, είτε με ενεργητικό, είτε με παθητικό τρόπο. Δεν τους παρουσιάζει μόνο σαν θύματα του πολέμου αλλά ενίοτε και σαν δράστες. Δεν τους αποδίδει τα χαρακτηριστικά του αθώου. Έχουν κι αυτοί την ενοχή τους, μόνο που τους σπρώχνει προς αυτήν την κατεύθυνση η αναπότρεπτη Ανάγκη. Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκει και η Άννα Φίρλινγκ, η Μάνα Κουράγιο που γυρίζει με τον αραμπά της όλα τα στρατόπεδα κι επωφελείται του πολέμου για να πουλήσει την πραμάτεια της και να μαζέψει λεφτά. Έχει εξοικειωθεί τόσο με τον πόλεμο και το κέρδος που αποκομίζει απ’ αυτόν που μια πρόσκαιρη ειρήνη τη βυθίζει σε θλίψη και ψάχνει τρόπο να ξεπουλήσει σύντομα ακόμα και την τελευταία στιγμή ώστε να μην χάσει. Ο πόλεμος είναι το ψωμί της. Αφού δεν μπορεί να τον αποφύγει, τον αντιμετωπίζει με θάρρος…. «Αν πρέπει να περπατήσουμε στον θάνατο» λέει, «θέλουμε τουλάχιστον καλά παπούτσια».
Ο ΜΠΡΕΧΤ χωρίζει το έργο σε δώδεκα εικόνες, φροντίζοντας να τονίζει σχεδόν πάντα την πείνα, την εξαθλίωση και την ταλαιπωρία των ανθρώπων απ’ τη φρίκη του πολέμου, ενώ αντιπαραθέτει σ’ όλη αυτή τη φρικαλεότητα, τη μορφή της Άννας Φίρλινγκ που ζει εμπορευόμενη όπλα, ρούχα, τρόφιμα και που κατορθώνει με καπατσοσύνη να επιβιώνει κάτω απ’ τις πιο αντίξοες συνθήκες. Έχει μάλιστα εκπαιδεύσει και τα τρία παιδιά της να δρουν όπως εκείνη, χωρίς όμως να υπολογίζει τη διαφορά που μπορεί να κάνει η ξεχωριστή προσωπικότητα του καθενός ακόμα και με τραγικές συνέπειες.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ σκοτώνονται κάθε φορά που εκείνη λείπει σε δουλειές. Ο ένας της γιος μάλιστα, σκοτώνεται απ’ τους στρατιώτες γιατί αρνείται να παραδώσει στους αντιπάλους το ταμείο που του είχε εμπιστευθεί ο στρατηγός και γιατί την ύστατη στιγμή, τότε που ακόμα διαπραγματεύεται η ζωή του με αντίτιμο το χρήμα, η μάνα του παζαρεύει για να δώσει όσο το δυνατό λιγότερα. Ο δεύτερος εκτελείται σ’ ένα σύντομο διάλειμμα ειρήνης. Η μουγγή κόρη της Κατρίν, τολμάει να χτυπήσει το ταμπούρλο για να ειδοποιήσει τη μάνα της και την πόλη ότι επίκειται επίθεση απ’ τον εχθρό και το πληρώνει με τη ζωή της.
Η ΜΑΝΑ ΚΟΥΡΑΓΙΟ μένει μόνη να σέρνει τον αραμπά της τραγουδώντας».