ΑΣΣΥΛΗΤΟΣ ΤΑΦΟΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΘΗΣΑΥΡΟ ΣΤΗΝ ΠΥΛΟ

Μια σπουδαία ανακάλυψη έφερε στο φως η σκαπάνη του Τζακ Λ. Ντέιβις και της Σάρον Ρ. Στόκερ, από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι στην Πελοπόννησο. Ασύλητος, πλούσια κτερισμένος, λακκοειδής τάφος ανακαλύφθηκε το καλοκαίρι από τη διεθνή ομάδα αρχαιολόγων, πλησίον του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορα, στον Άνω Εγκλιανό, στη Χώρα του Δήμου Πύλου-Νέστορος.

Ακολουθεί η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού:

 Ο τάφος, ο οποίος ανήκε σε πολεμιστή, χρονολογείται περίπου το 1500 π. Χ. (Υστεροελλαδική ΙΙ περίοδος) και αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της Ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία εξήντα πέντε χρόνια.
Δίπλα στον πολεμιστή είχαν εναποτεθεί: χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια και κύπελλα, σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα -ορισμένα με χρυσά χείλη-, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, χάλκινος αμφορέας, χάλκινες πρόχοι, καθώς και χάλκινες λεκανίδες, περισσότεροι από πενήντα σφραγιδόλιθοι τεμάχια ελεφαντοστού με εγχάρακτες παραστάσεις και περισσότερες από χίλιες (1000) ψήφους από πολύτιμους λίθους. Πολλά από αυτά τα αντικείμενα είναι έργα μινωικής τεχνοτροπίας.
Σύμφωνα με τους ανασκαφείς, οι οποίοι εργάζονται πάνω από 25 χρόνια στην περιοχή της Πυλίας, η ανακάλυψη ασύλητου λακκοειδούς τάφου, εντός του οποίου είχε ενταφιασθεί νεαρός άνδρας, ηλικίας 30-35 ετών, που συνοδευόταν από περισσότερα από 1400 μοναδικά αντικείμενα, είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η υψηλή ποιότητα των αντικειμένων αποδεικνύει ότι η Πύλος, όπως και οι Μυκήνες στη ΒΑ Πελοπόννησο, είχε έντονα επηρεαστεί από τη μινωική τέχνη γύρω στο 1.500 π.Χ. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι δεν βρέθηκε μυκηναϊκή ή μινωική κεραμική στον τάφο.
Το ανάκτορο του Νέστορος στο λόφο του Άνω Εγκλιανού, το οποίο καταστράφηκε από πυρκαγιά περίπου το 1200 π.Χ., ανακαλύφθηκε το 1939 από τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη, Διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, και ανασκάφηκε από τον Carl Blegen, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Cincinnati. Η ανασκαφή του Blegen επικεντρώθηκε κυρίως στην ύστερη φάση του Ανακτόρου του Νέστορος και τα στοιχεία που αφορούσαν την πρώιμη φάση του, δηλαδή πριν το 1300 π.Χ. είναι σχετικά λίγα. Επικεντρωμένοι κυρίως σε αυτή την πρώιμη σχετικά άγνωστη περίοδο, ο Davis και η Stocker ξεκίνησαν εκ νέου την ανασκαφή στον Άνω Εγκλιανό το Μάιο του 2015 και βρήκαν τη μία από τις τέσσερις πλευρές του τάφου την πρώτη μέρα της ανασκαφής. Ο καθαρισμός και η συντήρηση των ευρημάτων έγινε από το συντηρητή Αλέξανδρο Ζώκο.
Στο δάπεδο του τάφου, που είχε διαστάσεις 2,44 μ. μήκος, 1,52 μ. βάθος και 1,22 μ. πλάτος, βρέθηκε σε στάση εκτάδην ο σκελετός ενός ενήλικα άνδρα, τοποθετημένου σε ξύλινο φέρετρο. Όπλα βρέθηκαν στην αριστερή πλευρά του και στο ύψος των ποδιών, κοσμήματα στην δεξιά πλευρά, ενώ, κοντά στο λαιμό, μια μοναδική και θαυμάσια διατηρημένη χρυσή αλυσίδα και χρυσά κύπελλα είχαν αποτεθεί επάνω στο στήθος και στο στομάχι του νεκρού. Στη δεξιά πλευρά του σκελετού και γύρω από το κεφάλι, βρέθηκαν πάνω από 1000 ψήφοι από ημιπολύτιμους λίθους —κορναλίνη, αμέθυστος, αχάτης και χρυσός, περισσότεροι από πενήντα (50) σφραγιδόλιθοι στην επιφάνεια των οποίων απεικονίζονται θεές, ταύροι με ακροβάτες πιασμένους από τα κέρατά τους (ταυροκαθάψια) καθώς και άλλες δυσερμήνευτες σκηνές. Επίσης, τέσσερα (4) χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια, προσωπικά αντικείμενα κύρους, με εγχάρακτες μινωικές παραστάσεις. Στα πόδια του νεκρού, βρέθηκε ελεφαντοστέινο πλακίδιο με απεικόνιση φτερωτού γρύπα και δίπλα του χάλκινος καθρέπτης με ελεφαντοστέινη λαβή.
Κτερίσματα που αρχικά είχαν τοποθετηθεί πάνω στο φέρετρο, διασκορπίστηκαν μετά τη διάλυσή του και θρυμματίστηκαν πάνω στον σκελετό, δυσκολεύοντας έτσι την ανασκαφική εργασία. Στα κτερίσματα που είχαν τοποθετηθεί επάνω από το φέρετρο περιλαμβάνονται: χάλκινες πρόχοι, μεγάλη χάλκινη λεκάνη, λεπτές λωρίδες χαλκού προερχόμενες ενδεχομένως από την πανοπλία του πολεμιστή και διάτρητοι χαύλιοι αγριόχοιρου από το κράνος του πολεμιστή.
Ο νεκρός πολεμιστής ήταν προφανώς μια εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής του, δηλαδή της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου, περίοδο που οι λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών χρησιμοποιούνταν για τον ενταφιασμό της μυκηναϊκής αριστοκρατίας. Ο πολεμιστής αυτός θα κατοικούσε στην Ακρόπολη του Εγκλιανού, όταν κτίσθηκαν τα πρώτα οικοδομήματα με λαξευμένη τοιχοποιία, σύμφωνα με τα μινωικά πρότυπα, και οι τοίχοι τους διακοσμήθηκαν με νωπογραφίες επηρεασμένες από τη μινωική τεχνοτροπία. Ως εκ τούτου, δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα 1400 αντικείμενα που συνόδευαν το νεκρό πολεμιστή είναι μινωικής τεχνοτροπίας ή κατασκευάσθηκαν στην Κρήτη, αναφέρουν οι ανασκαφείς. Συμπληρώνουν, επίσης, ότι η εναπόθεση τόσων πολλών κοσμημάτων σε ανδρική ταφή αμφισβητεί την μέχρι τώρα ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι τα κοσμήματα συνόδευαν κυρίως γυναικείες ταφές.
Σχολιάζοντας τη σπάνια ανακάλυψή τους, ο Jack L. Davis και η Sharon R. Stocker σημειώνουν ότι το τελευταίο πράγμα που περίμεναν να βρουν το περασμένο καλοκαίρι στην ανασκαφή της Πύλου ήταν ένας μυκηναϊκός λακκοειδής τάφος. Ήταν πράγματι μεγάλη τύχη η ανακάλυψή του δίπλα στο μεγάλο συλημένο θολωτό τάφο IV του Εγκλιανού, ο οποίος είχε μεγάλη διάρκεια χρήσης και περιείχε πολλές ταφές.
Η ανασκαφή στον Άνω Εγκλιανό αποκάλυψε επίσης τα οικοδομικά κατάλοιπα ορισμένων μικρών σπιτιών, μικρό τμήμα από την πρώιμη οχύρωση της ακρόπολης, καθώς και αποθέτη της Μέσης και Ύστερης Εποχής του Χαλκού.
Το ανασκαφικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου τoυ Cincinnati (Οχάϊο, ΗΠΑ) διεξήχθη από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών κατόπιν άδειας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Όλες οι εργασίες διενεργήθηκαν υπό την άμεση εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 45 αρχαιολόγοι, εξειδικευμένοι επιστήμονες και φοιτητές διαφόρων εθνικοτήτων από πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Το ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου του Cincinnati στον Άνω Εγκλιανό της Πύλου υποστηρίχθηκε από το Ινστιτούτο Προϊστορικής Αρχαιολογίας, το Louise Taft Semple Fund του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Cincinnati και από ιδιώτες χορηγούς, όπως ο Ελληνοαμερικανός Φωκίων Ποταμιάνος, οι James H. Ottaway, Jr., Trustee of the American School Classical Studies at Athens και ο Robert McCabe, President of the Board of Trustees of the American School Classical Studies at Athens και η σύζυγός του Dina McCabe.

Κατάλογος Ευρημάτων

Χρυσά: Τέσσερα (4) ακέραια χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια∙ δύο συνθλιμμένα χρυσά κύπελλα, ένα ασημένιο κύπελλο με χρυσό χείλος και μία χρυσή αλυσίδα μήκους 0.76 μ., τα άκρα της οποίας καταλήγουν σε φύλλα κισσού καθώς και αμέτρητες χρυσές ψήφους.

Ασημένια: Έξι (6) ασημένια κύπελλα.

Χάλκινα: Επίμηκες ξίφος με ελεφαντοστέινη λαβή, επικαλυμμένη με χρυσό -σπάνια τεχνική που μιμείται την κεντητική- ήταν τοποθετημένο στο αριστερό στήθος του πολεμιστή. Ακριβώς από κάτω, βρέθηκε εγχειρίδιο με χρυσή λαβή παρόμοιας τεχνικής. Στα πόδια του νεκρού, βρέθηκαν χάλκινα όπλα, επίσης, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, αμφορέας, πρόχοι και μία λεκανίδα.

Σφραγιδόλιθοι: Περισσότεροι από πενήντα σφραγιδόλιθοι, πιθανόν κατασκευασμένοι στην Κρήτη, με περίτεχνα εγχάρακτα σχέδια μινωικής τεχνοτροπίας, απεικονίζουν στην επιφάνειά τους θεές, βωμούς, καλάμια, λέοντες, ταύρους, ταυροκαθάψια κλπ., μινωικής τεχνοτροπίας.

Ελεφαντοστό: Διάφορα κομμάτια ελεφαντοστού, το ένα απεικονίζει γρύπα με μεγάλα φτερά, το άλλο λέοντα που επιτίθεται σε γρύπα, καθώς επίσης και έξι ελεφαντοστέινα κτένια.

Ψήφοι από πολύτιμους λίθους: Περισσότερες από 1000 ψήφοι από κορναλίνη, αχάτη, ίασπι, αμέθυστο. Κάποιες από αυτές φαίνεται ότι διακοσμούσαν το σάβανο του νεκρού.