Η ταφόπλακα των συνεχών αλλαγών Φ.Π.Α. στα τρόφιμα τη δεκαετία 2008-2017

Παρότι ο μέσος συντελεστής ΦΠΑ αυξήθηκε κατά 75%, ο αναλογούν ΦΠΑ αυξήθηκε μόνο κατά 30%, ενώ ο κλάδος απορρόφησε μεγάλο μέρος της αύξησης και οι τιμές παραμένουν στα ίδια επίπεδα

Η συγκεκριμένη μελέτη που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών αποσκοπεί στη συνολική καταγραφή της εξέλιξης της επίδρασης των συνεχών αλλαγών των συντελεστών ΦΠΑ την δεκαετία 2008-2017 (βλ. παράρτημα για τις αυξήσεις ΦΠΑ), σε συνδυασμό με την εξέλιξη των πωλήσεων στον συγκεκριμένο κλάδο, με βάση αναθεωρημένα στοιχεία σε σχέση με την εφαρμογή των νέων συντελεστών ΦΠΑ και την εξέλιξη των πωλήσεων.

Όπως φαίνεται στο σχήμα 1, οι αυξήσεις των συντελεστών ΦΠΑ από 9% σε 13% και από 19% σε 23% (από τον Ιούνιο 2016 24%), καθώς και η μετάβαση προϊόντων από τον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ στον υψηλό δεν έχουν οδηγήσει σε αντίστοιχη αύξηση του αναλογούν ΦΠΑ, κάτι που οφείλεται στην ύφεση των πωλήσεων την εξεταζόμενη περίοδο. Συγκεκριμένα από το 2008 έως το 2017 ο μέσος συντελεστής ΦΠΑ στα τρόφιμα και είδη παντοπωλείου σχεδόν διπλασιάστηκε και αυξήθηκε από 10.8% σε 18.9%, δηλαδή κατά 75% αλλά ο αναλογούν ΦΠΑ αυξήθηκε μόνο κατά 30%, από 2.7 δισ. ευρώ σε 3.5 δισ. ευρώ, κάτι που οφείλεται στη μείωση των πωλήσεων σε αυτά τα είδη κατά 27%.

Όπως φαίνεται στο σχήμα 2, αντίστοιχα σημαντική είναι η επιβάρυνση των τιμών από τον αυξημένο ΦΠΑ. Το 2008 στο 1.00 Ευρώ που πλήρωνε ο καταναλωτής για κάποιο είδος παντοπωλείου (τρόφιμα και λοιπά είδη σουπερμάρκετ), λιγότερο από 10 λεπτά (0.097 ευρώ) αναλογούσαν στον ΦΠΑ και υπόλοιπα 90 λεπτά στα λοιπά κόστη του προϊόντος. Το 2016 στο 1.00 Ευρώ που πληρώνει ο καταναλωτής για κάποιο είδος παντοπωλείου, τα 16 λεπτά (0.159 ευρώ) αναλογούν στο ΦΠΑ και μόλις τα υπόλοιπα 84 λεπτά στα λοιπά κόστη του προϊόντος.

Παρόλα αυτά οι τελικές τιμές διατηρούνται σε αντίστοιχα επίπεδα με το 2008. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της συνεχούς ανάλυσης που πραγματοποιεί το ΙΕΛΚΑ[1] για την εξέλιξη τιμών (ανακοίνωση τύπου 18/4) με βάση τα πρωτογενή δεδομένα που παρέχει το επίσημο παρατηρητήριο τιμών[2] (www.e-prices.gr) της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή (Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού):

• Οι πρώτες αυξήσεις ΦΠΑ της περιόδου 2010-2011 απορροφήθηκαν από τις επιχειρήσεις της αγοράς με τον δείκτη τιμών του 2012 να βρίσκεται στα επίπεδα του 2010.
• Ο δείκτης τιμών προ ΦΠΑ της τελευταίας 3ετίας είναι σταθερός τα τελευταία 2,5 χρόνια με μικρές διακυμάνσεις και βρίσκονταν έως τον Ιούνιο του 2015 στα ίδια επίπεδα με αυτά στις αρχές του 2012.
• Τον Ιούλιο του 2015 λόγω της αύξησης του ΦΠΑ για μία σημαντική ομάδα ειδών τροφίμων από 13% σε 23% παρατηρείται μεσοσταθμική αύξηση των τιμών η οποία φτάνει το 3.5%. Αν αφαιρεθεί η επίδραση του ΦΠΑ ο δείκτης τιμών στις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ τον Φεβρουάριο του 2016 παρουσιάζει μείωση κατά 0.29% σε σχέση με τον Ιούνιο του 2016, χαμηλότερα κατά 2.34% σε σχέση με το 2010 και κινείται στα επίπεδα της προηγούμενης δεκαετίας.

Παράρτημα

Οι αυξήσεις ΦΠΑ την εξεταζόμενη περίοδο:

• Συνολικά δηλαδή με τις αλλαγές που περιγράφηκαν θα υπάρξουν είδη με μέγιστη αύξηση του ΦΠΑ σε μία 6ετία από το 9% στο 24%, είδη με αύξηση από 9% σε 13% και είδη με αύξηση από 19% σε 24%.Τον 4/2010 οι συντελεστές ΦΠΑ αυξήθηκαν από 9% σε 10% και από 19% σε 20%.
• Τον 7/2010 οι συντελεστές ΦΠΑ αυξήθηκαν από 10% σε 11% και από 20% σε 21%.
• Τον 1/2011 οι συντελεστές ΦΠΑ αυξήθηκαν από 11% στο 13% και από 21% σε 23%.
• Τον 9/2011 οι συντελεστές ΦΠΑ συγκεκριμένων ειδών-αναψυκτικών αυξήθηκαν από 13% σε 23% αύξηση για συγκεκριμένα είδη-αναψυκτικά στο 23%).
• Τον 7/2015 οι συντελεστές ΦΠΑ συγκεκριμένων τροφίμων αυξήθηκαν από 13% σε 23% με την πλειοψηφία των τροφίμων (περίπου 55%) να διατηρεί συντελεστή 13%.
• Τον 6/2016 οι συντελεστές ΦΠΑ τροφίμων και λοιπών ειδών παντοπωλείου που σήμερα υπάγονται σε ΦΠΑ 23% θα αυξηθούν σε 24%.

---

[1] Ο Γενικός Δείκτης Οργανωμένου Λιανεμπορίου του ΙΕΛΚΑ, που βασίζεται στα πρωτογενή δεδομένα που παρέχει το επίσημο παρατηρητήριο τιμών (www.e-prices.gr) της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή (Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού) προκύπτει από την ανάλυση των 900 περίπου κωδικών για τους οποίους υπάρχουν συνεχώς διαθέσιμα στοιχεία όλο το έτος, από τους περίπου 1.500 που είναι συνολικά διαθέσιμοι. Η δειγματοληψία περιλαμβάνει πάνω από 1.000 σημεία πώλησης των μεγάλων αλυσίδων σουπερ μάρκετ σε όλη την Ελλάδα.

[2] Σημειώνεται ότι στα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνεται η επίδραση των προσφορών και εκπτώσεων (είτε εκπτωτικές προσφορές είτε με τη μορφή δωροεπιταγών) οι οποίες έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια και εκτιμάται ότι έχουν επιφέρει επιπλέον όφελος στον καταναλωτή. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΕΛΚΑ εκτιμάται ότι η επίδραση των προσφορών το τελευταίο διάστημα αντιστοιχεί σε μέση έκπτωση στο σύνολο των προϊόντων που παρέχεται μέσω των μεγάλων αλυσίδων σουπερμάρκετ εκτιμάται σε 7,2%, το οποίο σημαίνει πρακτικά ότι οι πραγματικές τιμές είναι κατά περίπου 7% χαμηλότερες από αυτές που μετριόνται στο «ράφι».