Διαδρομές του αγρού και της εύφορης γης στην όμορφη ΜΕΣΣΗΝΙΑ

 

Σαράντα πέντε χιλιόμετρα βόρεια της Καλαμάτας, στο Παραπούγκι, βρίσκεται το Ben Olive Mill, η επισκέψιμη μονάδα ελαιοτουρισμού του Παύλου Καπλάνη, εγγονού Μπενακόπουλου – από τον οποίο προέρχεται το «Ben» της επωνυμίας. Εκεί, όρθιοι μέσα στον μεσσηνιακό ελαιώνα, στέκονται έξι επισκέπτες –δύο Νεοζηλανδοί, δύο Αυστραλοί, δύο Γερμανίδες– και ακούν μαγεμένοι την ιστορία της ελιάς από τα χείλη του Παύλου.

Ότι θεωρείται η μητέρα των δέντρων, χρειάζεται νερό, αλλά κυρίως ήλιο και «παραμένει παραγωγική, ανεξαρτήτως ηλικίας, όσο τη φροντίζεις». Ότι οι σημερινές συνθήκες ευνοούν την παραγωγή ενός λαδιού που είναι πιο ποιοτικό από ό,τι στο παρελθόν, αφού η μεταφορά της ελιάς από το χωράφι στο ελαιοτριβείο και η ελαιοποίηση γίνονται πιο γρήγορα. Αλλά και ότι μια περίεργη ελιά του ελαιώνα παραμένει ζωντανή, παρότι κάποτε χτυπήθηκε από κεραυνό, με αποτέλεσμα σήμερα να διαθέτει κορμούς τριών γενεών. Η παρέα των έξι ακούει και ταυτόχρονα περιηγείται στο κτήμα, κόβει και μυρίζει λεμονόχορτο, βλέπει τα σημάδια που άφησαν στο χώμα τα αγριογούρουνα που αναζητούσαν μανιτάρια και μαθαίνει τα βασικά για την πανίδα της περιοχής, η οποία αποτελείται, μεταξύ άλλων, από αλεπούδες, αρπακτικά πουλιά και φίδια.

Αγροτικό μηχάνημα μιας άλλης εποχής παραπέμπει στο παρελθόν του Κτήματος Φοίφα. 

Δύο νέοι εθελοντές από το εξωτερικό, εν ώρα εργασίας, στο Κτήμα Φοίφα.  

Δεν νομίζω ότι υπάρχει καλύτερος τρόπος για να περάσει κανείς την Κυριακή του από αυτόν. Παρ’ όλα αυτά, ο ελαιοτουρισμός στη Μεσσηνία στηρίζεται περισσότερο σε κοινό του εξωτερικού και λιγότερο σε Έλληνες. Για τους ξένους, το λάδι είναι ένα εξωτικό τρόφιμο, το οποίο, με ένα ταξίδι τους στην Ελλάδα, έχουν την ευκαιρία να δουν πού, πώς και από ποιον παράγεται. Για τους Έλληνες είναι κομμάτι της καθημερινότητας, ένα προϊόν πολύ αγαπητό, αλλά χωρίς μαγεία. Και όμως, καταλληλότεροι επισκέπτες εμπειριών ελαιοτουρισμού στην Ελλάδα από τους ίδιους τους Έλληνες δεν υπάρχουν. Όταν γεύεσαι το λάδι από μωρό και το έχεις δοκιμάσει σε κάθε πιθανή εκδοχή –από ταγκισμένο έως ολόφρεσκο–, αξίζει να περάσεις από μονάδες σαν αυτήν για να το γνωρίσεις σε βάθος. Να μάθεις να ξεχωρίζεις από το χρώμα και τη μυρωδιά ποιο είναι το ραφιναρισμένο πυρηνέλαιο, ποιο το παρθένο και ποιο το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, να καταρρίψεις τους μύθους σχετικά με τους τρόπους μαγειρέματος (κάνει ή δεν κάνει το ελαιόλαδο για τηγάνισμα;), να μάθεις για τα συστατικά του που το καθιστούν φάρμακο. Κυρίως, όμως, να καταθέσεις τις γνώσεις και την προσωπική σου άποψη σε μια συζήτηση για προχωρημένους –και όχι για αρχαρίους, όπως συμβαίνει συνήθως όταν συμμετέχουν ξένοι– με τον ξεναγό.

• Ben Olive Mill, τηλ. 27240-32371, benolivemill.com. Επίσκεψη με ραντεβού. 

Λαϊκή αγορά Καλαμάτας: Κάθε Τετάρτη και Σάββατο μια μεγάλη γιορτή με φρέσκα, ντόπια προϊόντα. 

Η επίσκεψή μας στον ελαιώνα του Παύλου ήταν η πρώτη ενός ταξιδιού με άξονα τη φύση, τη γη, τις πρώτες ύλες και τη γαστρονομία της Μεσσηνίας. Σχεδιασμένο με τη λογική της ολιγοήμερης εξόρμησης, το συγκεκριμένο οδοιπορικό αποτελεί μια πρώτη γνωριμία με τον αγροτουρισμό του νομού. Επόμενη στάση μας το Κτήμα Φοίφα, ίσως το πιο κρυμμένο μυστικό της Καλαμάτας για φυσιολάτρες. Χωρίς την καταχώριση στο google maps δεν υπήρχε περίπτωση να φανταστούμε ποτέ ότι επί της κεντρικής Ηρώων Πολυτεχνείου, ανάμεσα σε ταπητουργεία, συνεργεία αυτοκινήτων και βενζινάδικα, βρίσκεται ένας παράδεισος επί γης, που σου φτιάχνει τη διάθεση με το που στρίψεις στο στενό και βρεθείς μπροστά στο καταπράσινο μεγαλείο του. Πρόκειται για μια φάρμα οκτώ στρεμμάτων, της οποίας η ιστορία είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της ίδιας της πόλης. «Τον 19ο-20ό αιώνα είχε καθιερωθεί ο θεσμός των αγροτικών σταθμών. Μεγάλες εκτάσεις γης που ανήκαν στο τότε Βασίλειο της Ελλάδος μοιράζονταν μαζί με σπόρους σε αγρότες για καλλιέργεια, με τους τελευταίους να επιστρέφουν σπόρο και παραγωγή. Ουσιαστικά οι γεωργικοί σταθμοί λειτουργούσαν εμμέσως σαν γεωργικές σχολές. Ο σταθμός της Καλαμάτας τερμάτισε τη λειτουργία του το 1908». Η γη χωρίστηκε, πουλήθηκε κι ένα κομμάτι της βρέθηκε στην κατοχή της οικογένειας της Μυρτώς Φοίφα, που είναι και η σημερινή διαχειρίστρια του κτήματος.

Η Μυρτώ Φοίφα κρατάει το καλάθι με τα φρούτα, τα λαχανικά και τα αρωματικά, που αποτελεί μια μικρογραφία της παραγωγής του κτήματος.  

Δυναμική, οργανωτική, αλλά ταυτόχρονα ήρεμη και γλυκιά, η Μυρτώ, μαζί με τους συνεργάτες, τους φίλους και τους εθελοντές του κτήματος, φροντίζει έναν ονειρεμένο βιότοπο με αμέτρητα είδη φυτών: δασικά (σεκόγιες, καζουαρίνες, πεύκα, λεύκες, ακακίες, μακρόκαρπα κυπαρίσσια, ευκαλύπτους, πλατάνια), καρποφόρα (πορτοκαλιές, μανταρινιές, λεμονιές, σαγκουινιές, ελιές, αχλαδιές, μηλιές, αχλαδομηλιές, μουριές, μουσμουλιές, αβοκάντο), βότανα (σάλβια, λεβάντα, θυμάρι, μαντζουράνα, ρίγανη, αρτεμισία, μποράγκο). Πρόκειται για σωστό βοτανικό κήπο με δικό του μικροκλίμα και πολλά πουλιά, ένα κτήμα που αποτελεί τη βάση για λογιών λογιών δραστηριότητες, όπως πικνίκ, ελεύθερο παιχνίδι, σχολείο στη φύση (εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία, φορείς και ομάδες ενηλίκων) και ανταλλαγή σπόρων στη σποροτράπεζα. Αν αγαπάτε τη φύση –είτε είστε μόνοι, είτε με παρέα, είτε με την οικογένειά σας–, αξίζει να το επισκεφθείτε, είναι από τα μέρη που αφήνοντάς τα νιώθεις αισιοδοξία.

• Κτήμα Φοίφα, τηλ. 27210-22505, rethink-project.gr. Επίσκεψη με ραντεβού. Αν ενδιαφέρεστε για την κομποστοποίηση, στο Κτήμα Φοίφα θα βρείτε πολλές πληροφορίες για το δίκτυο κομποστοποίησης που έχουν στήσει τα μέλη του σε Καλαμάτα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Ο οικισμός Τσέρια και στο βάθος οι ψηλότερες κορυφές του Ταϋγέτου: το Χαλασμένο (2.204 μ.) αριστερά και ο Προφήτης Ηλίας ή Πυραμίδα (2.407 μ.) δεξιά.

Έξω Μάνη και Μικρά Μαντινεία

Τρίτη στάση του οδοιπορικού στη Μεσσηνία του αγρού και της φύσης είναι η Έξω Μάνη, δηλαδή η βορειοδυτική (Μεσσηνιακή) Μάνη. Εκεί βρίσκουμε τον Γιάννη Αβραμέα, του γραφείου υπαίθριων δραστηριοτήτων 2407 Kardamili Mountain Activities, που είναι και ο υπεύθυνος διοργάνωσης του Taygetos Challenge. Με εμπειρία στις διασχίσεις και γνώσεις για την περιοχή, που συμπληρώνονται από προσωπικά βιώματα, ξεκινάμε από την Καρδαμύλη για μια κυκλική διαδρομή, η οποία μάλιστα έχει ενταχθεί στο μεσογειακό δίκτυο μονοπατιών «Δρόμοι της Ελιάς». Τι βλέπουμε; Ελαιώνες και πέτρες, πέτρες και ελαιώνες, τις κορυφές του Ταϋγέτου, το φαράγγι του Βυρού, το παλιό καλντερίμι που εξαφανίζεται και εμφανίζεται λες και παίζει μαζί μας κρυφτό, το Εξωχώρι με το καφενείο και το ιστορικό λαογραφικό μουσείο του. Εδώ η στάση είναι μεγάλη, γιατί το μουσείο έχει εκπλήξεις: μια νομισματική συλλογή με χαρτονομίσματα από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, με ομόλογα και την ισοτιμία τους σε γρόσια, με την απεικόνιση του πρώτου διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Γεωργίου Σταύρου, να βρίσκεται παντού, από το πεντάδραχμο μέχρι το πεντοχίλιαρο. Το μεγαλύτερο τεκμήριο του μουσείου, πάντως, είναι μια φωτογραφία με τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Εξωχωρίου, χρονολογούμενη το 1965-66. Στο μέσο δεξιά βλέπουμε ένα αγοράκι, τον –αλλοτινό μαθητή– Γιάννη Κουμεντέα, ο οποίος μας υποδέχεται στον χώρο. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη αξία των λαογραφικών μουσείων της υπαίθρου: το ότι συχνά στελεχώνονται από ανθρώπους του ίδιου του τόπου, που ξέρουν καλύτερα από τον καθένα να περιγράψουν τα αντικείμενα προς έκθεση, πολύ απλά γιατί κάποτε τα χρησιμοποιούσαν στην καθημερινότητά τους. Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, οι δίδυμοι ελληνιστικοί τάφοι των Διόσκουρων και το συγκρότημα των Μούρτζινων-Τρουπάκηδων συμπληρώνουν τις στάσεις, προσδίδοντας με την πέτρινη ομορφιά τους μερικές πινελιές πολιτισμού σε μια διαδρομή στην οποία πρωταγωνιστεί η ελιά και γενικά η φύση.

Αξίζει μια στάση στο καφενείο του Εξωχωρίου. 

Διαβάστε περισσότερα εδώ