Τι έχει η Ευρώπη να αντιπαραθέσει στην βαρβαρότητα;

Του Δημήτρη Παπαδημούλη

Η τρομοκρατική επίθεση της 7ης Ιανουαρίου στο Παρίσι επαναφέρει με τον πλέον δραματικό τρόπο το πρόβλημα του εξτρεμισμού και της ασφάλειας, καθώς και της δυνατότητας επιβίωσης πολύ-πολιτισμικών κοινωνιών στην Ευρώπη. Απέναντι στην βαρβαρότητα, η Ευρώπη θα έχει άραγε την δύναμη και το όραμα να αντιτάξει τον πολιτισμό και τους δημοκρατικούς θεσμούς ή θα καταφύγει στις εύκολες λύσεις του φόβου, της μισαλλοδοξίας και της αυτοαπομόνωσης;

Το θρασύδειλο χτύπημα κατά της ελευθερίας της έκφρασης και οι εκ των υστέρων δηλώσεις των Ευρωπαίων πολιτικών για μια ακόμα φορά καταδεικνύουν τις εκ διαμέτρου αντίθετες προσεγγίσεις στον τρόπο που χτίζεται η Ευρώπη του 21ου αιώνα. Η πλειοψηφία ενδιαφέρεται και αγωνίζεται για ένα κοινό Ευρωπαϊκό μέλλον, που θα σέβεται την διαφορετική άποψη και τις θεμελιώδεις αρχές δικαίου, όπου η ελεύθερη έκφραση της διαφορετικότητας θα έχει καταξιωθεί ως βασική αρχή. Και εδώ η Ευρώπη έχει πετύχει πολλά. Οι προκλήσεις όμως για άλλη μια φορά είναι μπροστά μας, όπως συνέβη και μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στην Μαδρίτη και το Λονδίνο.

Σήμερα, σε ένα πολύ πιο ασταθές διεθνές περιβάλλον, με οικονομίες που μαστίζονται από την κρίση, την λιτότητα και την ανεργία και τους ευρωπαίους πολιτικούς να μην έχουν όραμα για μια δικαιότερη, κοινωνική και δημοκρατικότερη Ευρώπη αυτές οι προκλήσεις είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν.

Δεν έχει περάσει πολύ καιρός από τότε που ο Βρετανός Πρωθυπουργός Κάμερον και η Γερμανίδα Καγκελάριος Μέρκελ είχαν δηλώσει ότι το μοντέλο της πολυ-πολιτισμικής κοινωνίας στην Ευρώπη έχει αποτύχει. Και το οξύμωρο είναι προφανές: πώς αυτοί οι ίδιοι που δεν πιστεύουν πια σε αυτό το ιδανικό, θα το προστατεύσουν; Πώς θα ενδυναμώσουν την ειρηνική συνύπαρξη των διαφορετικών εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων στις δικές τους κοινωνίες, αν οι ίδιοι υπογραμμίζουν την αποτυχία ύπαρξης μιας κοινωνίας που θα σέβεται την διαφορετικότητα;

Η ειδεχθής δολοφονία στο Παρίσι έσπειρε και τον πολιτικό τρόμο για την συνεπαγόμενη αύξηση της ακροδεξιάς και των τρομοκρατικών μεθόδων της (με εξαίρεση την απαράδεκτη δήλωση Σαμαρά που είδε τον κίνδυνο εξ αριστερών για στείρα ευκαιριακή πολιτική εκμετάλλευση). Και βέβαια η καπηλεία της ενέργειας αυτής από όλα τα ακροδεξιά και νέο-ναζιστικά σχήματα της Ευρώπης δεν άργησε να έρθει. Αυτό που τόνισε το Συμβούλιο Μουσουλμανικής Πίστης στην Γαλλία, καλώντας τα μέλη του «σε επιφυλακή για πιθανές απόπειρες χειραγώγησης από ομάδες με εξτρεμιστικούς στόχους», αφορά όλους μας, ανεξαρτήτως θρησκείας.

Σε αυτό τον πραγματικό κίνδυνο για την Ευρώπη, τοΝ κίνδυνο της εκμετάλλευσης των αντανακλαστικών του φόβου, που η ανερχόμενη ακροδεξιά στην Ευρώπη, με τις διάφορες εκφάνσεις της, προσπαθεί να επιτύχει, τι έχει να αντιπροτείνει η σημερινή πολιτική ελίτ της Ευρώπης; Δυστυχώς πολύ λίγα.

Σήμερα δεν υπάρχει καμία πραγματική πίστη και πολιτική στήριξη στα ιδανικά για μια Ευρώπη που θα δίνει ίσες ευκαιρίες, κανένα όραμα για την νεολαία που νιώθει να περιθωριοποιείται μαστιζόμενη από την ανεργία και την ανασφάλεια, που επικρατούν η απαξίωση του κοινωνικού κράτους, η πολιτική και οικονομική διαφθορά, οι αυξανόμενες κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες σε όλη την Ευρώπη και ένα στείρο ενδιαφέρον για την επιβίωση οικονομικών μοντέλων και τραπεζών, όπου ο πολίτης και οι ανάγκες του για δημιουργία και συμμετοχή έρχονται σε δεύτερη και τρίτη μοίρα.

Η διαφορά και η πραγματική αξία της Ευρώπης και της ΕΕ πιο συγκεκριμένα, ήταν (και θέλω να ελπίζω ακόμα είναι) η εξηκονταετή συμβολή της στην δημιουργία κανόνων κράτους δικαίου, με σεβασμό στον πολίτη, στην δημοκρατία, την συμφιλίωση των λαών της Ευρώπης, την κοινωνική δικαιοσύνη και τα δικαιώματα του ανθρώπου. Αυτές είναι οι αρχές που διαφοροποιούν την Ευρώπη, που μας κάνουν εν τέλει περήφανους να ζούμε εδώ!

Οι «βάρβαροι» (με ή χωρίς εισαγωγικά) έχουν «ανακαλυφθεί» από καιρό. Αυτή τη φορά όμως δεν χρειάζεται να τους περιμένουμε στα τείχη να φανούν. Δεν χρειάζονται κερκόπορτα για να μπουν στην πόλη. Είναι ήδη εντός. Εν μέρει, τους εκθρέψαμε εμείς, ως ένα άλλο «αυγό του φιδιού», με τις πολιτικές περιθωριοποίησης εντός της Ευρώπης και με τις κατά καιρούς πολεμοχαρείς πολιτικές στον ισλαμικό κόσμο.

Ο φόβος γεννά την βία και «η διεθνής του εθνικισμού και του ρατσισμού» θα ανατροφοδοτεί αυτή την βία, το μίσος και τον φανατισμό προς ίδιον όφελος. Η Ευρώπη παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, πρέπει να δείξει τον δύσκολο δρόμο της ενδυνάμωσης των ευρωπαϊκών αρχών και ιδεωδών σε ένα πλαίσιο ασφάλειας για τον πολίτη. Και αυτό είναι ξεκάθαρα μια Πολιτική Επιλογή, που βάζει τον πολίτη πάνω από όλα, που μπορεί να μην δώσει πρόσκαιρα πολιτικά οφέλη, αλλά θα ενδυναμώσει την ασφάλεια και την ευημερία του. Μια επιλογή για μια Ευρώπη που χτίζει αξίες και πολιτισμό, με αλληλεγγύη, ισότητα, ελευθερία του λόγου και κοινωνικές ευαισθησίες και όχι για μια Ευρώπη που ομφαλοσκοπεί σκεπτόμενη στείρα εθνοκεντρικά και κερδοσκοπικά και τελικά κατατρώει τις σάρκες της. Αν θέλουμε να υπερνικήσουμε τους κινδύνους της βαρβαρότητας, πρέπει να βρούμε τρόπους αναζωογονήσεως του ευρωπαϊκού ανθρωπισμού και της οικουμενικότητάς του, συμπεριλαμβανομένης της μεταναστευτικής πολιτικής.